Sushi – món ăn nổi tiếng toàn cầu, là biểu tượng của ẩm thực Nhật Bản, đã chiếm trọn cảm tình của thực khách trên toàn thế giới. Với sự kết hợp tinh tế giữa cơm dẻo, hải sản tươi sống, rau và gia vị đặc trưng, sushi không chỉ mang lại hương vị độc đáo mà còn là sự phản ánh của văn hóa Nhật Bản. Tuy nhiên, ít ai biết rằng sushi có một lịch sử dài và thú vị, với nhiều biến thể qua các thời kỳ khác nhau. Để hiểu rõ hơn về món ăn này, hãy cùng tìm hiểu về nguồn gốc và sự phát triển của sushi qua các thời kỳ.
Lịch sử hình thành sushi: Từ phương pháp bảo quản cá đến món ăn đỉnh cao
Nguồn gốc của sushi có thể được truy tìm từ nhiều thế kỷ trước, vào khoảng thế kỷ thứ 4 ở khu vực Đông Nam Á, trước khi món ăn này được Nhật Bản phát triển và hoàn thiện. Thực tế, sushi ban đầu không phải là một món ăn ngon miệng như chúng ta biết ngày nay mà là một phương pháp bảo quản cá, giúp kéo dài thời gian sử dụng của thực phẩm.
Sushi trong thời kỳ cổ đại: Phương pháp “nare-zushi”
Vào thời kỳ cổ đại, sushi bắt đầu xuất hiện dưới dạng nare-zushi, là phương pháp bảo quản cá bằng cách ủ cá trong gạo đã lên men. Thực tế, gạo không phải để ăn mà chỉ dùng để làm chất bảo quản cho cá. Cá sẽ được ướp trong gạo, sau đó ủ lên men trong nhiều tháng. Quá trình lên men giúp cá giữ được lâu hơn và có thể tiêu thụ khi cần thiết. Cách này được áp dụng chủ yếu ở các quốc gia như Trung Quốc và các khu vực xung quanh.
Sau khi cá được ủ trong gạo, người dân chỉ ăn cá và bỏ gạo đi. Phương pháp này không chỉ giúp bảo quản cá tươi mà còn là cách thức lưu trữ thực phẩm quan trọng trong thời kỳ chưa có tủ lạnh.
Sự thay đổi trong phương pháp bảo quản: “hako-zushi” và “edo-zushi”
Vào thế kỷ 9, phương pháp bảo quản cá bắt đầu thay đổi. Gạo không còn bị bỏ đi mà được dùng để ăn kèm với cá. Trong thời kỳ này, sushi có dạng hako-zushi, một loại sushi có hình vuông, được làm bằng cách cho cá và cơm vào khuôn, ép chặt để có hình thức đẹp mắt. Dù sushi lúc này vẫn còn giữ nhiều đặc trưng của phương pháp bảo quản truyền thống, nhưng đã bắt đầu có sự thay đổi đáng kể về cách thức chế biến và hình thức của món ăn.
Đến thế kỷ 17, dưới thời kỳ Edo, sushi phát triển mạnh mẽ và dần hình thành dạng mà chúng ta biết ngày nay – edo-zushi hay nigiri-zushi. Đây là loại sushi đầu tiên có cơm và cá tươi được kẹp lại với nhau, không còn phải ủ trong gạo lên men. Nigiri-zushi trở thành món ăn phổ biến tại các quán ăn nhỏ ven phố, phục vụ cho những người bận rộn trong thành phố Edo (nay là Tokyo).
Sushi phát triển ở Nhật Bản: Từ món ăn phố đến phong cách ẩm thực sang trọng
Sushi trở thành món ăn phổ biến: Các quán sushi đường phố
Vào cuối thế kỷ 18 và đầu thế kỷ 19, sushi đã trở thành một món ăn phổ biến ở Nhật Bản, đặc biệt là ở khu vực Tokyo. Trong thời kỳ này, nigiri-zushi là món ăn được ưa chuộng bởi những người dân thành thị. Các quán sushi đường phố mọc lên và phát triển mạnh mẽ. Sushi lúc này không còn là món ăn dành riêng cho giới quý tộc, mà đã trở thành món ăn thường ngày của người dân lao động.
Thực tế, sushi khi đó được chế biến rất đơn giản, với cá tươi hoặc hải sản kèm theo cơm nắm và một chút gia vị. Những người bán sushi thường làm món ăn này ngay tại chỗ, phục vụ thực khách trong vài phút. Đây là một trong những đặc điểm thú vị của sushi – sự tiện lợi và nhanh chóng.
Sushi sang trọng: Sự ra đời của các nhà hàng sushi
Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, sushi tiếp tục phát triển và trở thành món ăn sang trọng trong các nhà hàng, quán ăn cao cấp. Sushi không chỉ được người dân Tokyo yêu thích mà còn bắt đầu xuất hiện ở các quốc gia khác. Với sự phát triển của ngành công nghiệp chế biến hải sản, sushi được cải tiến và trở thành món ăn đỉnh cao, thường xuyên xuất hiện trong các bữa tiệc quan trọng và những dịp lễ hội.
Sự phát triển của sushi đã được phản ánh rõ nét trong các nhà hàng sushi nổi tiếng, nơi các đầu bếp được đào tạo bài bản và có kỹ năng chế biến tinh tế. Món sushi không còn chỉ là một món ăn đường phố đơn giản mà trở thành biểu tượng của nghệ thuật ẩm thực Nhật Bản.
Sự phát triển của sushi toàn cầu: Sushi trong thế kỷ 21
Với sự phát triển của ngành công nghiệp thực phẩm và toàn cầu hóa, sushi đã lan rộng ra ngoài biên giới Nhật Bản, trở thành món ăn yêu thích trên toàn thế giới. Tuy nhiên, sự xuất hiện của sushi trên thế giới không chỉ đơn thuần là việc phục vụ món ăn Nhật Bản truyền thống mà còn là sự sáng tạo và biến tấu không ngừng của các đầu bếp quốc tế.
Sushi “fusion” – Sự kết hợp giữa truyền thống và sáng tạo
Một trong những xu hướng nổi bật trong ẩm thực hiện đại là sự xuất hiện của sushi fusion, hay sushi kết hợp giữa các nguyên liệu truyền thống của Nhật Bản với những nguyên liệu và phong cách ẩm thực khác nhau. Các đầu bếp sáng tạo đã kết hợp các nguyên liệu phương Tây, tạo ra những món sushi có sự kết hợp độc đáo, chẳng hạn như sushi cuộn California với trái bơ, cua hoàng đế, hay sushi phong cách Tây phương với phô mai và sốt mayonnaise.
Ngoài ra, các món sushi với các nguyên liệu như thịt bò Wagyu, tôm hùm hay nấm truffle đã trở thành các món ăn sang trọng, thường xuyên xuất hiện trong các nhà hàng cao cấp. Không chỉ đơn thuần là món ăn mang hương vị của Nhật Bản mà còn là sự giao thoa văn hóa giữa các nền ẩm thực khác nhau.
Sushi và sự phát triển của các chuỗi nhà hàng quốc tế
Ngày nay, sushi đã trở thành món ăn toàn cầu, với hàng ngàn nhà hàng trải dài từ Tokyo, New York cho đến Paris, London, và các thành phố lớn khác trên thế giới. Sushi đã được phổ biến và đón nhận bởi mọi tầng lớp xã hội, từ những quán ăn bình dân cho đến các nhà hàng Michelin, nơi các đầu bếp nổi tiếng thực hiện những phiên bản đỉnh cao.
Một trong những thay đổi lớn trong việc phát triển là sự xuất hiện của sushi dạng cuộn (makizushi) và sushi không cơm (nigiri-zushi không cơm), phù hợp với xu hướng ăn uống lành mạnh và chế độ ăn kiêng hiện đại. Món sushi chay cũng trở nên phổ biến khi nhiều người theo đuổi lối sống ăn chay hoặc thuần chay.
Kết luận: Sushi – Hành trình từ món ăn bảo quản đến đỉnh cao ẩm thực
Từ những ngày đầu là phương pháp bảo quản cá trong gạo lên men cho đến ngày nay, sushi đã có một hành trình dài và biến hóa không ngừng. Món ăn này không chỉ đơn giản là thức ăn mà còn mang trong mình giá trị văn hóa, phản ánh sự phát triển của Nhật Bản qua từng giai đoạn lịch sử.
Sushi ngày nay là sự kết hợp hoàn hảo giữa truyền thống và sự sáng tạo, giữa những giá trị cũ và xu hướng mới. Mỗi miếng sushi đều chứa đựng trong đó không chỉ là hương vị mà còn là cả câu chuyện về con người, đất nước và văn hóa. Từ những quán ăn đường phố nhỏ cho đến những nhà hàng sang trọng, sushi đã vượt qua biên giới Nhật Bản để trở thành món ăn toàn cầu, một phần không thể thiếu trong thế giới ẩm thực hiện đại.
Đọc thêm bài viết cùng chuyên mục: Tìm hiểu lịch sử và nguồn gốc món phở Việt nổi tiếng
