Bánh nghệ, cái tên nghe đã thấy lạ tai, ăn lại càng lạ miệng, là một món quà quê dân dã gắn bó với đời sống người dân vùng biển phía nam huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình. Từ những phiên chợ sáng ở các xã như Nam Trung, Nam Thanh, Nam Hồng, Nam Thắng, Nam Chính, bánh nghệ không chỉ là một món ăn mà còn là ký ức tuổi thơ, là mảnh hồn quê hương của biết bao thế hệ. Với sự kết hợp độc đáo giữa gạo tẻ và củ nghệ, món bánh này mang đến hương vị mộc mạc, thơm ngon, khiến ai từng thưởng thức đều nhớ mãi.
Nguồn gốc bánh Nghệ
Không sách sử nào ghi chép rõ ràng về nguồn gốc của bánh nghệ, nhưng với những người như nghệ nhân Đỗ Quốc Bảo – người thôn Hợp Thành, xã Nam Trung – món bánh này là một phần di sản gia đình trải qua bốn đời. Ở tuổi ngoài 80, ông Bảo bồi hồi kể lại những ngày “chưa nứt mắt”, được cha mẹ kèm cặp, truyền dạy cách làm bánh nghệ theo lối thủ công truyền thống. Ông không biết chính xác bánh nghệ ra đời từ bao giờ, chỉ chắc chắn một điều: nó đã tồn tại qua nhiều thế hệ, gắn liền với đồng đất Thái Bình và tâm hồn người dân nơi đây.
Nguyên liệu đơn sơ, công phu tỉ mỉ
Khác với bánh chưng, bánh nếp hay bánh rán làm từ gạo nếp, bánh nghệ được chế biến từ gạo tẻ – loại gạo đặc sản của vùng đất Thái Bình, mang đến cảm giác nhẹ nhàng, không ngán hay nóng ruột. Điểm nhấn của món bánh nằm ở củ nghệ – nguyên liệu không thể thiếu, tạo nên màu vàng ruộm bắt mắt và hương vị đặc trưng. Nghệ phải tươi, to, không thối, được luộc chín, giã mịn, lọc lấy nước cốt để loại bỏ mùi hăng, hòa quyện cùng bột gạo tẻ.
Quy trình làm bánh nghệ đòi hỏi sự chịu thương chịu khó và khéo léo. Gạo tẻ được ngâm từ 3-5 tiếng cho đủ độ dẻo, sau đó để ráo, xay thành bột mịn cùng nước cốt nghệ. Ông Bảo nhấn mạnh: “Bột phải đạt tỷ lệ ba phần ướt, một phần khô, bánh mới dẻo, không dính khi hấp.” Ngày xưa, mọi công đoạn đều làm bằng tay, từ xay bột bằng cối đá đến hấp bánh trong chõ. Nay, nhờ công nghệ, việc xay bột đã nhanh hơn, nhưng sự tỉ mỉ trong từng khâu vẫn không thể thiếu.
Nhân bánh là sự kết hợp giản dị mà tinh tế của hành củ, tóp mỡ, bột quế, thêm chút nước mắm, tạo nên vị thơm nồng của nghệ, béo ngậy của mỡ và hành khô. Để có mẻ bánh hoàn hảo, người thợ phải thức khuya dậy sớm, chuẩn bị nguyên liệu từ nửa đêm, hấp bánh trong 1,5-2 giờ để kịp mang ra chợ sáng. Ông Bảo cười: “Ai không chịu khó, không thức nổi thì đừng mơ làm bánh nghệ ngon!”
Hương vị gợi nhớ hồn quê
Bánh nghệ không chỉ là món ăn, mà còn là liều thuốc tinh thần cho những người xa quê. Anh Nguyễn Văn Hiếu, một người con xã Nam Hồng đang công tác xa, chia sẻ: “Mỗi lần về quê, tôi phải tìm đến chợ Nam Trung để ăn bánh nghệ cho thỏa nỗi nhớ. Vị thơm của gạo, nghệ, hành, mỡ hòa quyện, như đưa tôi về tuổi thơ chăn trâu, thả diều.” Anh kể thêm, bạn bè định cư ở nước ngoài thậm chí nhờ người nhà gửi bánh sang, dù hương vị có phần phai nhạt vì đường xa, nhưng vẫn “ngon tuyệt trần” bởi tình quê thấm đẫm trong từng miếng bánh.
Người dân Tiền Hải tin rằng bánh nghệ không chỉ ngon mà còn tốt cho sức khỏe. Nhờ nghệ, món bánh giúp kích thích tiêu hóa, chống viêm, giải độc, tăng sức đề kháng, làm đẹp da và hỗ trợ phụ nữ sau sinh. Vì thế, bánh nghệ thường được chọn làm quà biếu khi thăm hỏi sản phụ.
Sự độc đáo trong từng miếng bánh
Bánh nghệ không cầu kỳ như cao lương mỹ vị, nhưng lại mang sức hút riêng bởi sự mộc mạc và chân thành. Khi cắn một miếng bánh nóng hổi, bạn sẽ cảm nhận được vị dẻo mềm của bột gạo tẻ, thơm nồng của nghệ, béo ngậy của nhân mỡ hành, tất cả hòa quyện tạo nên một trải nghiệm khó quên. Không ngán như bánh nếp, không nặng bụng, bánh nghệ là món quà quê phù hợp cho mọi lứa tuổi, từ trẻ nhỏ đến người già.
Lưu giữ hương vị truyền thống
Dù thời gian trôi qua, bánh nghệ vẫn giữ được chỗ đứng trong lòng người dân Thái Bình và du khách. Để thưởng thức bánh nghệ đúng điệu, hãy ghé phiên chợ sáng ở xã Nam Trung hoặc Nam Thanh, nơi những mẻ bánh nóng hổi được bày bán, phảng phất mùi hương quyến rũ. Từ tay những nghệ nhân như ông Đỗ Quốc Bảo, bánh nghệ không chỉ là một món ăn, mà còn là di sản văn hóa, là sợi dây kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa con người và quê hương.
Bánh nghệ – giản dị mà sâu đậm, là minh chứng rằng đôi khi, hạnh phúc không nằm ở những thứ xa hoa, mà ở chính những điều bình dị được làm nên từ tâm huyết và tình yêu quê nhà. Nếu có dịp đến Thái Bình, đừng quên nếm thử món bánh này, để cảm nhận trọn vẹn hồn vía của vùng đất Tiền Hải.
Đọc thêm bài viết cùng chuyên mục: Tỏi Đen Yên Châu – Hương vị đặc sản, giá trị vàng vùng Tây Bắc
